परदेशी शिक्षण कां झालेय इतके गोड?

जानेवारी 2021 पर्यंत, दहा लाखाहून अधिक भारतीय विद्यार्थी भारताबाहेर 85 देशांमध्ये शिक्षण घेत आहेत.

परदेशात शिक्षण घेणारे 50 टक्के भारतीय विद्यार्थी हे उत्तर अमेरिकेत म्हणजे युएसए आणि कॅनडा मध्ये शिकत आहेत. अमेरिका, कॅनडा, ब्रिटन, ऑस्ट्रेलिया हे भारतीय विद्यार्थ्यांचे सर्वाधिक आवडते देश आहेत.

उच्च शिक्षणासाठी गेले आहोत त्या भारतीयांच्या तुलनेत जगातील 168 देशातील पन्नास हजारापेक्षा कमी परदेशी विद्यार्थी भारतीय विद्यापीठात शिक्षण घेत आहेत. 2023 पर्यंत ही संख्या चौपट करून दोन लाखापर्यंत नेण्याचा भारत सरकारचा प्रयत्न आहे.

युरोप मध्ये जर्मनी, फ्रान्स, स्पेन, नेदरलँड आणि आखाती देशात ओमान, सौदी अरेबिया,युएई यामध्ये पण भारतीय विद्यार्थ्यांची संख्या लक्षणीय आहे. न्युझीलँड, फिलिपाईन्स हेही भारतीय विद्यार्थ्यांसाठी शिक्षणाकरिता महत्त्वाचे देश आहेत. दहा बारा वर्षापासून परदेशात शिकायला जाणार्‍या भारतीय विद्यार्थ्यांचे प्रमाण झपाट्याने दरवर्षी प्रचंड वाढत आहे. जागतिक सरासरीपेक्षा हा वाढीचा वेग खूप जास्त आहे.

पालकांची वाढती सुबत्ता, माहिती तंत्रज्ञान, जवळ आलेने जग यामुळे वाढलेल्या संधी, भारतीय उच्च शिक्षण क्षेत्रात प्रवेशासाठी प्रचंड जीवघेणी स्पर्धा व मारामारी, परदेशी विद्यापीठांचा उच्च दर्जा व प्रतिमा, त्यातील प्रवेशाची सुलभता, परदेशी विद्यापीठात विद्यार्थ्यांना मिळणारे चांगले आर्थिक पॅकेज आणि शिक्षणानंतर वर्क व्हिसा काळात करिअर घडविण्याची हमी या वाढत्या कारणांमुळे भारतीय विद्यार्थी मोठ्या संख्येने परदेशी शिकायला जात आहेत.

*    युनायटेड स्टेट्स ऑफ अमेरिका

2020 मध्ये किमान 207,000 आंतरराष्ट्रीय भारतीय विद्यार्थी युनायटेड स्टेट्समध्ये उपस्थित असल्याचे नोंदवले गेले.

भारतीय विद्यार्थ्यांनी 2019-20 या कालावधीत यूएस अर्थव्यवस्थेत 7.6 अब्ज युएस डॉलर्सची भर घातली.

2010 मध्ये अमेरिकेत शिकणार्‍या भारतीय विद्यार्थ्यांची संख्या 100,000 च्या पुढे गेली. 2017 च्या अहवालानुसार, युएसएमध्ये भारतीय विद्यार्थ्यांची संख्या 186,000 होती.  2019 मध्ये, अमेरिकेची निवड करणार्‍या भारतीय विद्यार्थ्यांमध्ये 4% ने घट झाली.  चीन नंतर भारत हा देशासाठी आंतरराष्ट्रीय विद्यार्थ्यांचा दुसरा सर्वात मोठा स्त्रोत आहे.

*   कॅनडा

2015 आणि 2019 दरम्यान भारतीय विद्यार्थ्यांची संख्या चौपट झाल्याने कॅनडातील भारतीय विद्यार्थ्यांची संख्या 2018 मध्ये कॅनडातील चिनी विद्यार्थ्यांच्या संख्येपेक्षा जास्त झाली आहे.  कॅनडातील भारतीय विद्यार्थ्यांची संख्या 2015 मध्ये 48,765 वरून 2019 मध्ये 219,855 पर्यंत वाढली आहे. 2018 पासून भारतीयांचा कॅनडामध्ये प्रबळ विद्यार्थी गट आहे.

समुदायाची मजबूत डायस्पोरिक उपस्थिती आणि पोस्ट – ग्रॅज्युएशन वर्क परमिट द्वारे ऑफर केलेल्या लाभांमुळे कॅनडा हे भारतीय नागरिकांसाठी एक पसंतीचे ठिकाण आहे.  अमेरिकेत जाण्याचा इरादा असलेले भारतीय विद्यार्थी त्याऐवजी कॅनडाला जात आहेत कारण पूर्वीच्या प्रतिकूल कोटा-आधारित क-1इ व्हिसा कार्यक्रमामुळे.  2021 मध्ये आंतरराष्ट्रीय विद्यार्थ्यांसाठी सीमा बंद करण्याच्या ऑस्ट्रेलिया आणि न्यूझीलंडच्या निर्णयांमुळे देखील भारतीय विद्यार्थ्यांच्या कॅनडामध्ये स्थलांतर वाढण्यास हातभार लागला.

2021 पर्यंत, SBS ने नोंदवलेल्या आकडेवारीवर आधारित, ऑस्ट्रेलियात किनारपट्टीवर उपस्थित असलेल्या भारतीय विद्यार्थ्यांची संख्या 77,000 होती . 2021 मध्ये भारताच्या राज्यसभेत सादर केलेल्या आकडेवारीनुसार , ऑस्ट्रेलियामध्ये नोंदणी केलेल्या भारतीय विद्यार्थ्यांची संख्या 92,383 इतकी असू शकते.

*   युनायटेड किंगडम

युकेमध्ये अलिकडच्या वर्षांत भारतीय विद्यार्थ्यांच्या संख्येत जोरदार वाढ झाली आहे. युनायटेड किंगडममध्ये शिकण्यासाठी निवडलेल्या भारतीय विद्यार्थ्यांच्या संख्येत 63% ची प्रचंड वाढ झाली आहे. सप्टेंबर 2019 मध्ये संपलेल्या वर्षासाठी यूकेला जाणार्‍या भारतीय विद्यार्थ्यांची संख्या – 30,550 ही संख्यात्मक होती +11,820 ची वाढ आणि +63% च्या टक्केवारीत वाढ झाली जी भारतासाठी खूप मोठी वाढ आहे. चीनच्या वाढीपेक्षा ते जवळजवळ तिप्पट आणि जागतिक दरापेक्षा जवळजवळ चारपट जास्त आहे.

*   न्युझिलंड

2015 पर्यंत न्युझिलंडमध्ये 29,000 भारतीय विद्यार्थ्यांनी नोंदणी केली होती.

*   जर्मनी

2019 पर्यंत, जर्मनीमध्ये भारतीय विद्यार्थ्यांची संख्या 25,149 पर्यंत वाढली आहे. 2014-15 या कालावधीत, जर्मनीमध्ये शिकणार्‍या भारतीय विद्यार्थ्यांमध्ये देशातील आंतरराष्ट्रीय विद्यार्थ्यांपैकी 4.9% होते.

*   संयुक्त अरब अमिरात

2021 पर्यंत सुमारे 219,000 भारतीय विद्यार्थी संयुक्त अरब अमिरातीमध्ये राहत आहेत. U-E मध्ये भारतीय विद्यार्थी मोठ्या प्रमाणावर प्राथमिक आणि माध्यमिक शिक्षणात गुंतलेले आहेत, 98,000 पेक्षा जास्त भारतीय विद्यार्थी एकट्या दुबईतील खाजगी शाळांमध्ये शिकत आहेत. 2019 मध्ये दुबईच्या फ्री-झोन विद्यापीठांमध्ये नोंदणी केलेल्या 30,000 विद्यार्थ्यांपैकी 14% भारतीय होते. 2021 पर्यंत, सौदी अरेबियामध्ये 80,800 भारतीय विद्यार्थी आहेत. ओमानमधील संस्थांमध्ये किमान 43,600 भारतीय विद्यार्थी नोंदणीकृत आहेत. यातील 7,000 विद्यार्थी एकट्या तमिळ समुदायाचे आहेत.

*   चीन

2019 पर्यंत सुमारे 23,000 भारतीय विद्यार्थ्यांनी चिनी उच्च शिक्षण संस्थांमध्ये नोंदणी केली होती, त्यापैकी बहुतेक वैद्यकीय शिक्षण घेत होते.

*   जपान

मे 2016 पर्यंत, जपानमध्ये 1,015 भारतीय विद्यार्थी होते. तुलनेत, जपानी विद्यापीठे दरवर्षी 10,000 चिनी प्रवेशिका आकर्षित करतात.

*   रशिया

2021 पर्यंत, किमान 16,500 भारतीय विद्यार्थी रशियन संस्थांमध्ये नोंदणीकृत आहेत.  यापैकी 6,000 विद्यार्थी संशोधन आणि उच्च शिक्षण घेत आहेत.

*  युक्रेनमध्ये

युक्रेनमधील विविध वैद्यकीय महाविद्यालयांमध्ये किमान 20,000 भारतीय विद्यार्थी शिक्षण घेत आहेत.

*   फिलीपिन्समध्ये

फिलीपिन्समध्ये सुमारे 15,000 भारतीय विद्यार्थी उपस्थित आहेत. फिलीपिन्समध्ये त्यापैकी 2,500 ते 3,200 भारतीय विद्यार्थी वैद्यकशास्त्र शिकत आहेत.

*   फ्रान्स

2019 पर्यंत, फ्रान्समध्ये 10,000 भारतीय विद्यार्थी होते.  2025 पर्यंत 20,000 भारतीय विद्यार्थ्यांना आकर्षित करण्याचे त्या देशाचे उद्दिष्ट आहे.

*   स्पेन

सुमारे 4,500 विद्यार्थी शिक्षणासाठी स्पेनला गेले.

*   नेदरलँड

किमान 3,000 विद्यार्थी उच्च शिक्षणासाठी नेदरलँडमध्ये गेले.  उच्च दर्जाचे शिक्षण, इंग्रजी-आधारित अभ्यासक्रमांची उपलब्धता आणि युरोपियन युनियनमध्ये प्रवेश हे नेदरलँड्समध्ये भारतीय विद्यार्थ्यांच्या वाढीचे प्रमुख कारण आहेत.

*   इतर देशांत भारतीय विद्यार्थी

2020 पर्यंत, इटलीमध्ये 1,500 तर ताजिकिस्तानमध्ये जवळपास 1,300 भारतीय विद्यार्थ्यांची नोंद झाली आहे.

2017 पर्यंत, बहरीनमध्ये 10,000 पेक्षा जास्त तर

2020 पर्यंत, 10,000 पेक्षा जास्त भारतीय विद्यार्थी किर्गिझस्तानमध्ये शिक्षण घेत आहेत. 16,000 भारतीय विद्यार्थी कोविड-19 महामारीच्या काळात किरगिझस्तानमध्ये अडकून पडले असता, तेही परत आणले गेले.

श्री अनिल सांबरे

फोन : 9225210130